Bahasa purba Oman hampir hilang penutur
 |
DIDIAMI 4,000 orang penduduk dan menghadap Selat Hormuz yang strategik di Iran, perkampungan Kumzar memiliki sebuah bahasa berusia ribuan tahun yang tidak mungkin difahami oleh orang lain di muka bumi ini.
Kumzar terletak di hujung paling utara Semenanjung Musandam, Oman dan terlindung dengan gunung-ganang. Kedudukannya menghadap teluk yang dipenuhi kehidupan marin.
Ia merupakan sebuah penempatan nelayan yang ringkas selain menjadi kawasan perlindungan ikan lumba-lumba dan banyak lagi hidupan marin yang lain.
Dengan kedatangan televisyen dan Internet beberapa tahun lalu, penduduknya mula mempunyai kesedaran mengenai dunia luar seperti spekulasi mengenai kehidupan mereka bakal bergoncang disebabkan perang dengan Iran yang terletak kira-kira 50 kilometer sahaja.
Laluan sibuk
Itu merupakan beberapa pengaruh luar yang mengancam kelangsungan bahasa purba Kumzari iaitu bahasa hasil campuran Indo-Eropah dan Arab.
Bahasa Kumzari merupakan satu-satunya bahasa pertuturan bukan Semitik yang diguna pakai di Semenanjung Arab sejak lebih 1,400 tahun lalu.
Sejak berabad-abad, penduduk Kumzar menjadi orang barisan hadapan dalam pembentukan sejarah. Mereka telah menyaksikan malah turut membantu tentera empayar-empayar hebat di dunia untuk menguasai hak mengawal selat.
Perkampungan tersebut sudah lama menjadi pusat perdagangan global marin dan kini menjadi laluan yang sibuk dengan kapal-kapal pengangkut minyak dunia.
Sekali pandang, Kumzar seperti terputus hubungan dengan dunia luar, tetapi jika diteliti terdapat beberapa ciri-ciri moden di situ sejak sedekad kebelakangan ini.
MUSCAT ibu negara Oman yang diangkat sebagai Kota Kedua Terbaik di Dunia oleh Lonely Planet.
Selain bekalan elektrik dan air bersih, kemudahan asas seperti sekolah, hospital, landasan helikopter, televisyen satelit dan akses Internet juga boleh didapati di Kumzar.
Kemewahan tersebut menjadi titik mula perubahan remaja-remaja kampung itu, tetapi menurut pakar, ia telah menjadi penyebab pupusnya bahasa tidak bertulis itu.
“Bahasa pengantar di sekolah ialah bahasa Arab dan terdapat banyak pengaruh dari Emiriyah Arab Bersatu (UAE) dan Oman.
“Jadi kanak-kanak tidak bertutur bahasa Kumzari yang pernah digunakan oleh datuk dan nenek mereka,” kata penyelidik Universiti Leiden, Belanda, Christina van der Wal.
Tambahnya, perkataan Kumzari untuk ketuhar ialah forno. Ia diambil daripada bahasa Portugis yang pernah memerintah wilayah itu pada abad ke-16 dan 17.
Terdapat banyak perbendaharaan kata dari Arab dan juga Parsi yang dijadikan perkataan mereka.
Bagaimanapun, Christina van der Wal memberitahu, perkataan tersebut tidak boleh difahami oleh orang-orang Arab dan Parsi.
Istilah eksklusif
Perkataan batang ialah qetub, ia diambil daripada perkataan asal Arab berbunyi qadib.
Menurut ahli linguistik yang menetap di kampung itu, Erik Anonby, perkataan tersebut langsung tidak dapat difahami oleh bangsa Arab.
Ujarnya, perkataan yang diambil oleh bahasa Inggeris, motor merujuk pada kereta selain raha (radio) dan apsit bagi sedih (upset).
“Banyak istilah marin yang eksklusif dalam bahasa Kumzari,” ujarnya sambil menyatakan perkataan tersebut tidak boleh dijumpai dalam bahasa-bahasa lain.
Kedua-dua pakar bahasa itu dalam misi menyelamat bahasa yang sedang nazak itu. Mereka kini dalam pembikinan menyiapkan kamus Kumzari bersama-sama.
SEJAK sekian lama, perkampungan Kumzar menjadi pusat perdagangan global marin.
Anoby mengkaji sistem ejaan, manakala Van der Wal melihat pada susunan tata bahasa.
Sementara itu, televisyen satelit dan World Wide Web (www) membawa masuk sumber hiburan untuk para remaja yang hidup dalam suasana bosan disebabkan cara hidup tidak aktif dan terasing secara geografi.
“Tidak banyak yang boleh dilakukan di sini kecuali mendaki gunung.
“Tetapi sekarang kami boleh menonton televisyen, kami boleh mencari perkara menarik di Internet sambil mendengar muzik dalam talian,” kata Jamayel, 15, yang ditemui ketika sedang melalui laluan sempit di kampungnya.
Jamayel juga memberitahu bahawa mendiang Michael Jackson merupakan artis kegemarannya.
Rakan baiknya, Mariam mempunyai impian menjadi seorang arkitek dan mahu mengubahsuai teratak-teratak buruk yang diperbuat daripada batu di kampungnya.
“Kawasan ini ada banyak potensi,” katanya.
Dia merancang untuk pulang semula ke Kumzar dan akan membina semula kampung itu sebaik berjaya mendapat ijazah.
Biarpun Kumzar memiliki budaya yang konservatif dan cenderung ke arah Islam, ibu bapa di situ menghantar anak-anak mereka ke ibu negara Oman, Muscat atau ke luar negara bagi mendapatkan pendidikan pada peringkat lebih tinggi.
Seorang penduduk tempatan, Mariam Ahmad, 34, mempunyai tiga orang anak dan salah seorang anak perempuannya sedang belajar dalam bidang sains komputer.
Dia berkahwin pada usia 13 tahun dan tidak lama selepas itu, Mariam melahirkan anak pertama.
“Bagaimanapun, kami tidak lagi mengahwinkan mereka pada usia muda. Tidak guna menghantar mereka ke sekolah selama 12 tahun hanya kerana mahu berkahwin,” kata Mariam sambil suaminya mengangguk kepala tanda setuju.
Menurut Van der Wal, orang Kumzari amat berbangga dengan sejarah mereka. Masyarakat luar menyangka mereka berbangsa Arab Oman, tetapi mereka memanggil sebagai bangsa Kumzari. Satu bangsa berketurunan Sheikh yang memerintah Semenanjung (Arab) sejak beberapa ratus tahun lalu.
Separa nomad
Cara hidup mereka separa nomad. Pada musim luruh, sejuk dan bunga, mereka tinggal di Kumzar dan menyara hidup dengan menangkap ikan.
Pada musim panas pula, masyarakat Kumzari berpindah ke bandar pelabuhan berdekatan Khasab untuk menuai buah kurma.
Kehidupan mereka aman damai dan tidak ada orang luar untuk dijadikan musuh atau boleh menimbulkan sebarang konflik.
Terdapat sebuah kem tentera Oman yang terletak di sebuah pulau kecil di selat itu dengan perjalanan pendek menaiki bot dari perkampungan Kamzar.
Seberang jalan air itu pula, ada beberapa pulau yang menempatkan kem tentera Iran. Antara kem-kem tersebut, ada bahagian persisiran menjadi pangkalan peluru berpandu balistik jarak sederhana.
Nelayan-nelayan Kumzari berkongsi laluan air di teluk itu bersama-sama kapal perang dan kapal induk pesawat udara selain bot-bot pengawal milik Oman dan Iran.
“Kami sentiasa berada dalam kawasan serangan dan tembakan yang boleh dilepaskan pada bila-bila masa kerana kami tinggal di selat,” kata seorang nelayan yang dikenali sebagai Zeid, 31.
Tetapi dengan tekanan yang semakin meningkat antara Iran dan Barat berkenaan program nuklear Teheran, negara Parsi itu mengugut untuk menutup selat jika diserang. Penduduk kampung pula tidak menunjukkan apa-apa perubahan terhadap konflik tersebut,
“Jika perang meletus di selat, tiada apa yang boleh kami lakukan. Setakat ini, kami teruskan hidup menjadi nelayan kerana tiada apa lagi yang tinggal dengan kami,” kata Zeid.
Credit to: Kosmo
No comments:
Post a Comment